23 jul Ook het nieuwe zorgakkoord brengt geen oplossingen voor zorgmedewerkers

Ook het nieuwe zorgakkoord brengt geen oplossingen voor zorgmedewerkers

Weer een nieuw zorgakkoord. Na bestudering ervan blijkt ook het nieuwe zorgakkoord AZWA geen echte oplossingen voor vaste zorgmedewerkers te brengen. De zzp’er in de zorg wordt inmiddels helemaal niet meer benoemd. Dat was bij de voorloper van het AZWA, het Integraal Zorgakkoord wel anders.

Aanvullend Zorg en Welzijnsakkoord (AZWA)

Daniëlle Jansen is inmiddels demissionair minister van Volksgezondheid en vervangt Fleur Agema. In een Kamerbrief belooft de nieuwe minister om de toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit van zorg via een aanvullend zorgakkoord te verbeteren. Nieuwe afspraken over de arbeidsmarkt voor professionals en passende zorg voor cliënten gaan tot verbetering leiden, aldus de minister. De manier waarop is een al te bekende belofte. Ook dit akkoord belooft vooral vermindering van regeldruk, meer kunstmatige intelligentie en meer zeggenschap voor zorgprofessionals. Over meer loon, het gevuld krijgen van zorgopleidingen en het afdwingen van goed werkgeverschap wordt niet gesproken. Ook het nieuwe zorgakkoord brengt daarmee geen oplossingen voor zorgmedewerkers zelf, die vooral op zoek zijn naar meer goed opgeleide collega’s, minder werkdruk in het hier en nu en een beter salaris.

Weer een nieuw zorgakkoord..?

Het is inmiddels vier jaar geleden dat de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) de overheid adviseerde om te stoppen met het afsluiten van Zorgakkoorden. Sindsdien zijn er vier nieuwe landelijke akkoorden gesloten. De meest recente akkoorden liggen allemaal in het verlengde van het Integraal Zorgakkoord van toenmalig minister Kuipers.

• Integraal Zorgakkoord, 2022. Zorgakkoord zonder breed draagvlak, tussen de overheid en zorgpartijen. Doel was om de zorg toekomstbestendig te maken. Bijzondere aandacht op samenwerking en de vage term ‘passende zorg’;
• Gezond en Actief Leven Akkoord, 2023. Akkoord gericht op het stimuleren van gezondheid en preventie, als aanvulling op dat kwetsbare IZA. Speciale aandacht voor het ondersteunen van burgers bij het langer zelfstandig thuis wonen. GALA zou samen met het IZA de beweging van ‘zorg’ naar ‘gezondheid’ moeten maken.
• Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg, juni 2025. Akkoord met aanvullende afspraken specifiek gericht op ouderenzorg. Doel is om arbeidsmarkttekorten in de ouderenzorg terug te dringen en ouderen langer zelfstandig te laten wonen met passende ondersteuning.
• AZWA – Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord, juli 2025. Aanvullend akkoord op het Integraal Zorgakkoord (IZA), met specifieke afspraken om knelpunten zoals het arbeidsmarkttekort en de wachttijden in de zorg aan te pakken.

Nadat Wilders het kabinet liet vallen onder het mom van migratie en minister Agema (VWS) daarvoor al langer worstelde om een aanvullend zorgakkoord te sluiten, werd een nieuw akkoord toch niet als controversieel gezien. Daarom werd er door onderhandeld. Voor zorgmedewerkers – vast, flex en zzp – is de vraag of nieuwe maatregelen in het AZWA de werkomstandigheden daadwerkelijk gaan verbeteren.

Ook dit akkoord stelt échte keuzes uit

In 2021 kwam er een ander rapport uit dat duidelijk liet zien waar de problemen in de zorg zitten. Het vertrekpunt van het WRR-rapport “Kiezen voor houdbare zorg” (september 2021) is dat de Nederlandse zorg onvermijdelijk tegen haar grenzen aanloopt. Wat beschikbare mensen betreft. De WRR stelde vier jaar geleden dat de huidige koers niet houdbaar is. Zelfs niet als alle beschikbare mensen zouden worden opgeleid én behouden blijven voor de zorg. De kernvraag zou wat de WRR moeten veranderen van “hoe voldoen we aan de zorgvraag?” naar “wat is maatschappelijk en personeelstechnisch nog op te brengen?” De adviesraad pleitte toen al voor scherpe, politieke keuzes over wat onder publieke zorg moet vallen. Anders gezegd, de politiek zou bereid moeten zijn om de kiezer teleur te stellen. Niet alles kan zo blijven zoals het nu is.

Juist die politieke keuzes bleven uit de afgelopen jaren, waardoor professionals in de praktijk het nu oplopen.

Veel beloven, weinig doen

Ook het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord gaat door op dezelfde doodlopende weg, van veel beloven en weinig doen. “Voldoende en goed toegeruste zorgprofessionals zijn essentieel. Er wordt ingezet op behoud, instroom, anders organiseren en een toekomstgerichte arbeidsmarktagenda”, maar een betere beloning voor professionals zit er niet in. Daarnaast werd het VWS arbeidsmarktprogramma ‘Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en welzijn (TAZ)’ juist doorgestreept door Agema. Ook de loonkloof van 1999 blijft bestaan. Daarnaast zijn er geen oplossingen voor de huidige werkdruk. Toch is de belofte ook in dit nieuwe akkoord dat “de zorg- en welzijnssector aantrekkelijk moet zijn en blijven om in te werken. Dat vraagt om goed arbeidsmarktbeleid, sterk werkgeverschap en nog betere scholing- en ontwikkelingsmogelijkheden.” 

Vakbond NU’91 is logischerwijs kritisch over het AZWA: “Het akkoord blijft ver verwijderd van structurele investeringen in salarisherstel of het inhalen van achterstanden. Terwijl de loonkloof ten opzichte van andere sectoren al jarenlang groot is, wordt deze in het AZWA opnieuw genegeerd. Dat is onbegrijpelijk en onacceptabel. Echte waardering begint bij structurele financiële erkenning van het vak.” Opvallend is dat de beroepsorganisatie met de meeste loonkloof gedupeerden – Verzorgenden en Verpleegkundigen Nederland (V&VN) – haar leden juist adviseert om vóór het akkoord te stemmen. “..nu liggen er afspraken die echt verschil kunnen maken op de werkvloer”, aldus de voorzitter van V&VN.

Ditmaal geen woord over zelfstandig zorgprofessionals

In tegenstelling tot het IZA, spreekt het AZWA met geen woord over zelfstandig zorgprofessionals. Er is natuurlijk ook wel wat veranderd de afgelopen drie jaar.

• Het IZA sprak in 2022 nog over zelfstandigen in de zorg en herkende dat zij een structureel onderdeel waren van de personeelsmix. Toen moest het Fiscaal Kader ZZP Zorg nog definitief worden en was de suggestie dat er duidelijke richtlijnen zouden komen voor zzp’ers in de zorg en hun opdrachtgevers.“Waar mogelijk in loondienst” had toen de voorkeur, maar de beloftes over zzp stapelden zich op;
• Het AZWA spreekt met geen woord meer over zelfstandig zorgprofessionals. We zijn de afgelopen drie jaar dan ook wat teleurstellingen rijker. Het Fiscaal Kader ZZP Zorg bleek door de Belastingdienst gedurende lange tijd gesaboteerd. Daarnaast treft de handhaving op schijnzelfstandigheid inmiddels de continuïteit en kwaliteit van zorg en verergert dat juist de problematiek in de zorg. De beste oplossing voor de zorgpartijen? Vooral doen alsof de zzp’er in de zorg niet meer bestaat.

Geen woord in dit Zorgakkoord over de handhaving schijnzelfstandigheid, het Fiscaal Kompas, de oorzaak van onnodige roosterproblemen en zorgcapaciteit die gesloten wordt.

Nieuw akkoord, nieuw uitstel

Terwijl de werkdruk oploopt, verzuim stijgt en uitstroom onverminderd hoog blijft, stapelen de akkoorden zich op. Mensen die áán de zorg werken, zijn nog steeds bepalend voor de mensen die ín de zorg werken. Zolang waardering en een eerlijke beloning ontbreken, kiezen professionals voor uitstroom of zzp. Van de mensen die blijven werken, zit inmiddels 1 op de 10 ziek thuis. Ook dit zorgakkoord geeft aan dat er een probleem is, maar durft niet te zeggen waar het écht pijn doet. Daarmee is het niet meer dan een volgende ronde symptoom bestrijden in een zorgstelsel dat de houdbaarheidsdatum al lang verstreken heeft.

We gaan zien wie de aankomende tijd zijn handtekening zet onder deze nieuwe versie van uitstel.

Bron: ZZP-er in de Zorg